ศศิธร หมั่นวงค์

ถอดคำประพันธ์บทพากย์เอราวัณ
(เฉพาะตอนอินทรชิตแปลงกายเป็นพระอินทร์)

                อินทรชิตแปลงกายเป็นพระอินทร์ทรงช้างเอราวัณ ช้างเอราวัณอัน (การุณราช) เนรมิตขึ้นนั้นก็ทรงเรี่ยวแรงแกร่งกล้าน่าเกรงขาม ผิวพรรณสีเผือกผ่องประดุจสังข์อันเกลี้ยงเกลา มี ๓๓ หัว หัวหนึ่งมี ๗ งา เปล่งประกายเรืองรองประดุจเพชรรัตน์ งาหนึ่งนั้นมีสระโบกขรณี ๗ สระ สระหนึ่งมีดอกบัว ๗ กอ  กอหนึ่งมี ๗ ดอก แต่ละดอกครั้นบานแล้วนับได้ ๗ กลีบ แต่ละกลีบมีเทพธิดาที่สวยงามแน่งน้อยน่ารัก ๗ นาง แต่ละนางนั้นยังมีเทพธิดาบริวารอีก ๗ นาง ล้วนเป็นรูปอันมารนิรมิตขึ้นทั้งสิ้น ทั้งยังร่ายรำชม้ายชายตาทำทีดังนางฟ้าจริงๆ อีกทั้งทุกหัวของช้างยังมีวิมานอันงดงาม ประดุจปราสาทเวไชยันต์ของท้าวอมรินทร์ เครื่องประดับอันมี ซองหาง กระวิน สายชนัก ล้วน ถักร้อยด้วยสร้อยทอง ประดับโกมินล้อมแก้วนพเก้า ผ้าทิพย์  ปกตระพองก็ร้อยประดับด้วยเพชร มีสายสร้อยห้อยเป็นพู่ลงทั่วทุกหูช้าง ขุนมารโลทันซึ่งเป็นสารถีของอินทรชิตก็แปลงเป็นควาญท้ายช้าง   ทัพทั้ง ๔ เหล่า ต่างแปลงกายเป็นชาวฟ้าชาวสวรรค์ มีอารักขเทวดาและรุกขเทวดา (เทพารักษ์) เป็นทัพหน้า ครุฑ กินนร นาค เป็นทัพหลัง พวกฤๅษีและวิทยาธร เป็นปีกซ้าย มีคนธรรพ์เป็นปีกขวา ตั้งทัพตามตำรับพิชัยสงคราม ถืออาวุธเกรียงไกรคือ หอก ธนู ดาบ กระบอง ครบมือ  แล้วเหาะเหินมาบนฟากฟ้า เคลื่อนพลเข้าสู่สมรภูมิ ฯ ฝ่ายพระราม  พอรุ่งเช้า  มีลมพัดโชยเข้ามาหอมกลิ่นดอกไม้ฟุ้งเต็มป่าดง  มีผึ้ง เหม หงส์  บินร่อนถลาลงมาชื่นชมดอกไม้  ดุเหว่า ไก่ ร้องขันตีปีกให้สัญญาณเช้าตรู่เร่งดวงตะวันให้รีบโผล่  นกตื่นนอนร้องขับขานหาคู่  ประสานเสียงไพเราะเสนาะในป่า  เดือนดาวก็ดับ  อับแสงลง ท้องฟ้าก็สว่างไสวจับสีทอง  พระรามก็ตื่นจากบรรทมจากนั้นก็ขึ้นรถทรงที่เป็นรถของพระอินทร์  ที่มีความงดงามยิ่ง  รถเทียมม้าที่ห้าวหาญ ชันหู ชูหาง มีสารถีขับออกมา  ที่พระหัตถ์ทรงพระขรรค์  สักครู่รถก็มาถึงสนามรบ   รถนั้นประดับพลอยตามเพลา  ดุม  เสียงรถม้าวิ่งกึกก้อง  มีมยุรฉัตร ชุมสาย  พัดโบก  พัชนี  มีลิงคอยโบกพัดให้  เสียงกลองรบของพระอินทร์ แตรสังข์ประสานเสียงกันในป่าอย่างน่าฟัง  เสียงพลทหารโห่ร้องเอาชัยสนั่นหวั่นไหว ภูเขาสัตบรรพตทั้งหลายก็โอนเอียงโน้มลงมาถวายชัย  ทำให้พื้นดิน อากาศสะเทือนเลื่อนลั่น  จนเนื้อ นก ตกใจวิ่งหาที่ซ่อนเอาตัวรอด  ลูกครุฑกถึงกับตกลงจากสวรรค์  แม้นกหัสดินที่คาบช้างอยู่ก็ยังตกใจหลงวางช้างทันที  ฝูงวานรต่างแสดงอิทธิฤทธิ์  หักถอนต้นไม้ถือต่างอาวุธ  ป่าไม้แหลกลู่ลงราบเรียบด้วยฤทธิ์ของกองทัพพระราม  ทันใดนั้น อากาศบดบังดวงอาทิตย์  เหล่าเทวดาบนสวรรค์ทุกชั้นก็อำนวยอวยชัย  บ้างเปิดประตู หน้าต่างโปรยดอกไม้ทิพเพื่อสักการะพระราม  ขณะนั้นรถทรงก็ขับ เหาะ มาอย่างเร็วจนกงรถไม่จดพื้นดิน  เพื่อเร่งกองทัพวานรให้รีบมา

          ฝ่ายพระลักษมณ์ผู้เป็นน้องของพระราม  ก็เอ่ยถามสุครีพว่าเหตุใดพระอินทร์จึงเสด็จมาที่สนามรบนี้  สุครีพจึงทูลว่าปกติแล้วพระอินทร์จะเสด็จพร้อมด้วยเหล่าเทวดาเพื่ออวยชัยแด่พระรามด้วยข้าวตอกดอกไม้  แต่คราวนี้เห็นวิปริตผิดปกติ    ดูน่าฉงน  เพราะพระอินทร์ถืออาวุธ  แปลกมากหรือว่าพระอินทร์จะเข้าข้างฝ่ายอธรรม  ขอพระองค์จงดูให้ดีอย่าไว้ใจ  อย่าหลงกลของข้าศึก 

          ฝ่ายอินทรชิตสั่งให้เสนี อำมาตย์รำถวายพระลักษมณ์ เพื่อให้พระลักษมณ์เคลิบเคลิ้มเพื่อจะได้แผลงศรฆ่าให้ตาย  

อินทรชิตนั่งอยู่เหนือช้างเอราวัณ  มองดูก็เห็นพระลักษมณ์เคลิบเคลิ้มหลงใหล  เมื่อได้โอกาสอินทรชิตจึงจับศรพรหมาสตร์อันเรืองเดชขึ้นเหนือเศียร  เล็งใส่พระลักษมณ์แล้วก็แผลงศรออกไปหมายจะให้ถูกพระวรกายของพระลักษมณ์  อากาศก็โกลาหล  โลกลั่น  ด้วยอำนาจของศรพรหมาสตร์  ศรก็เต็มไปหมด  ถูกองค์พระลักษมณ์กลิ้งลงกลางสนามรบ

ความหมาย

 หม่อมเจ้าอิศรญาณผู้มีความสามารถในการแต่งกลอนเป็นเรื่องราว ได้แต่งคำไทยเป็นคำสอนให้ไว้เป็นทาน  โดยเป็นคำโบราณที่ใช้ถ้อยคำและความหมายที่ดีงาม

ความหมาย

สำหรับคนโง่เขลาเบาปัญญา  ลุ่มหลงมัวเมาในความชั่ว  ต้องหาม้าที่ขับขี่ได้รวดเร็วดังใจได้แก่ใจที่รู้เท่าทันกิเลส  จึงจะทำให้มีความสุข

ความหมาย

 ผู้ชายกับผู้หญิงต่างกันดังข้าวเปลือกกับข้าวสาร  แต่เมื่ออยู่ในสังคมเดียวกัน  ย่อมต้องพึ่งพาอาศัยกันเป็นธรรมดา  ทุกคนต่างก็มีจิตใจ  รักกันไว้ย่อมดีกว่าเกลียดกัน

สำนวน

 น้ำพึ่งเรือเสือพึ่งป่า

หมายถึง 

น. การพึ่งพาอาศัยกัน

ความหมาย

ผู้ใดทำดีต่อเรา  เราก็ควรทำความดีต่อเขาตอบ  ผู้ใดทำไม่ดีต่อเราหรือทำไม่ถูกต้อง  ก็ไม่ควรโกรธหรือตัดรอนจนแตกหัก  ทำความดีสิบครั้งก็ไม่เท่ากับทำชั่วครึ่งครั้ง  เป็นชายนั้นไม่ควรดูถูกลูกผู้ชายด้วยกัน

ความหมาย
หากรักที่จะอยู่ด้วยกันสั้นๆ ก็จงทำความชั่วต่อไป  แต่ถ้าอยากให้รักอยู่ด้วยกันนานๆ ก็จงทำความดี  อย่าไปทำผิดกฎหมายหรือทำชั่ว คนเราทุกคนล้วนต้องตาย  จึงควรเร่งทำความดีเข้าไว้  เวลาแหงนหน้าดูฟ้าจะได้ไม่อายเทวดา

สำนวน

 รักยาวให้บั่น  รักสั้นให้ต่อ

  ยาวบั่น  สั้นต่อ

หมายถึง 

ก. รักจะอยู่ด้วยกันนานๆ  ให้ตัดความคิดอาฆาตพยาบาทออกไป รักจะอยู่กันสั้นๆ  ให้คิดอาฆาตพยาบาทเข้าไว้ 

ความหมาย

อย่าดูถูกความดีหรือความชั่วว่าทำเพียงเล็กน้อย  เพราะมันจะสะสมไปเรื่อยๆ  และมากขึ้นเหมือนน้ำตาลที่หยดลงมาจากงวงตาลที่ละหยดหย่อมเพิ่มปริมาณขึ้นเรื่อยๆ  ก่อนจะนอนให้ส่องกระจกดูหน้าตนเองว่ามีสิ่งผิดปรกติหรือไม่แล้วจึงนอน  หมายถึงให้สำรวจจิตใจของตนเองอยู่เสมอ  ว่าคิดใฝ่ดีอยู่หรือเปล่า  เพื่อจะได้เตือนตนไว้ทัน 

สำนวน

เก็บเบี้ยใต้ถุนร้าน

หมายถึง

  ก. เก็บเล็กผสมน้อย, ทำอะไรที่ประกอบด้วยส่วนเล็กส่วนน้อย โน่นบ้างนี่บ้าง  จนสำเร็จเป็นรูปเป็นร่างขึ้นมา

สำนวน

  ตักน้ำใส่กะโหลก  ชะโงกดูเงา

หมายถึง

 ก. ให้รู้จักฐานะของตนและเจียมตัว

ความหมาย

เห็นสิ่งอะไรกีดขวางทางอยู่  จงพิจารณาดูให้รอบคอบก่อนที่จะถอนหรือเก็บเพราะอาจมีสิ่งอันตรายแฝงอยู่  เมื่อเห็นการกระทำของใครที่ไม่ดีไม่ควรปากบอนเที่ยวไปบอกคนอื่น  เพราะอาจนำผลร้ายมาสู่ตนเองได้  ควรไตร่ตรองให้ดีก่อนที่จะพูดหรือทำ

สำนวน

คบคนให้ดูหน้า  ซื้อผ้าให้ดูเนื้อ

หมายถึง

  ก. จะพิจารณาคนหรือสิ่งใดสิ่งหนึ่งให้พิจารณาอย่างละเอียดรอบคอบ

สำนวน

 กินข้าวต้มกระโจมกลาง

หมายถึง

ก. ทำอะไรด้วยความร้อนใจไม่พิจารณาให้รอบคอบ  มักเป็นผลเสียแก่ตน

สำนวน

       ขุนนางใช่พ่อแม่  หินแง่ใช่ตายาย

หมายถึง

ถ้าไม่ใช่ พ่อ แม่ ปู่ ย่า ตา ยายของตน  ก็ไม่ควรไว้วางใจใคร, ทำนองเดียวกับภาษิตที่ว่า  อย่าไว้ใจทาง  อย่าวางใจคน  จะจนใจเอง

สำนวน

 ฝนตกอย่าเชื่อดาว  มีเมียสาวอย่าเชื่อแม่ยาย

หมายถึง

อย่าไว้วางใจใครหรืออะไรจนเกินไป

สำนวน

พูดไปสองไพเบี้ย  นิ่งเสียตำลึงทอง

หมายถึง

ก. พูดไปไม่มีประโยชน์  นิ่งเสียดีกว่า

ความหมาย

 จงปฏิบัติตามผู้ใหญ่ที่เกิดมาก่อนเรา  เพราะย่อมมีความรู้และประสบการณ์มากกว่าเรา  และอย่าเป็นคนอกตัญญู  ให้ก้มหน้าขยันทำงานหนัก  แล้วจะสบายในภายหลัง

สำนวน

 หลังสู้ฟ้า  หน้าสู้ดิน

หมายถึง

ว. ที่ต้องตรากตรำทำงานหนัก  มักหมายถึงชาวไร่ชาวนา  ซึ่งในเวลาทำไร่ทำนา  หลังต้องสู้กับแดด  และหน้าต้องก้มลงดิน

สำนวน

ใฝ่ร้อนจะนอนเย็น  ใฝ่เย็นจะดิ้นตาย

หมายถึง

ก. มุ่งหวังจะสบายต้องทำงาน  ถ้าเกียจคร้านจะลำบากยากจน

สำนวน
อดเปรี้ยวไว้กินหวาน

หมายถึง

ก. อดใจไว้ก่อนเพราะหวังสิ่งที่ดีกว่าข้างหน้า

ความหมาย

 เพชรที่มีค่ามาก  ถ้านำไปให้ลิงลิงก็คงไม่รู้ค่า  ย่อมไร้ประโยชน์ ควรปรึกษาหารือกับผู้มีปัญญาหรือนักปราชญ์  ให้คนร่ำลือว่าตนมีปัญญาราวกับมีเพชรมากพอที่จะอวดได้ 

สำนวน

วานรได้แก้ว
ลิงได้แก้ว     

หมายถึง

น. ผู้ไม่รู้คุณค่าของสิ่งมีค่าที่ได้มาหรือมีอยู่

สำนวน

ยื่นแก้วให้วานร

หมายถึง

 ก. เอาของมีค่าให้แก่คนที่ไม่รู้จักค่าของสิ่งนั้น

สำนวน

ไก่ได้พลอย

หัวล้านได้หวี  ตาบอดได้แว่น

หมายถึง

น. ผู้ได้สิ่งซึ่งไม่เป็นประโยชน์แก่ตน
ความหมาย

ของสิ่งใดก็ตามที่พระเจ้าแผ่นดินว่างาม  เราก็ต้องว่างามไปด้วย ไม่ว่าจะจริงหรือไม่  เราก็ไม่ควรไปคัดค้านเพราะท่านเป็นผู้มีอำนาจเด็ดขาดแต่เพียงผู้เดียว

สำนวน

น้ำเชี่ยวอย่าขวางเรือ

หมายถึง

อย่าขัดขวางผู้ที่มีอำนาจ,  เป็นคำพูดเชิงเตือนสติ

สำนวน

ชักซุงตามขวาง

หมายถึง

ก. ทำอะไรไม่ถูกวิธีย่อมได้รับความลำบาก; ขัดขวางผู้มีอำนาจย่อมได้รับความเดือดร้อน
ความหมาย

 เกิดเป็นคนต้องรู้เท่าทันใจของตนเอง  คือต้องสอนใจตนเองหรือเตือนตนเอง  เพราะไม่มีใครจะสอนใจเราได้  ถ้าต้องการขอความช่วยเหลือจากผู้ใด  เราต้องอ่อนน้อมถ่อมตน  เพราะไม่มีใครที่จะทำตนเป็นวัวเป็นความให้คนอื่นใช้งาน

สำนวน

 สวรรค์ในอก  นรกในใจ

สวรรค์อยู่ในอก  นรกอยู่ในใจ

หมายถึง

น. ความสุขที่เกิดจากการทำความดีหรือความทุกข์ที่เกิดจากการทำความชั่ว  ย่อมอยู่ในใจของผู้ทำเอง

ความหมาย

คนบ้ายอชอบให้คนเขาชมนิยมยกย่องเปรียบเหมือนคนไม่อยู่กับร่องกับรอย  ซึ่งแก้ไขได้ยาก  อันว่ายศถาบรรดาศักดิ์หรือตำแหน่งนั้น ไม่ใช่เหล้า  จงเมาแต่พอสมควร  คำยกย่องป้อยอต่างๆ นั้น  ถ้าเราหลงเชื่ออาจทำให้เดือดร้อนในภายหลัง  อย่าไปหลงยึดติดในยศหรือตำแหน่ง  เพราะเป็นสิ่งที่ไม่จีรังยั่งยืน

สำนวน

 หวานลิ้นกินตาย

หมายถึง

ก. หลงเชื่อคำพูดเพราะๆ  หรอคำสรรเสริญเยินยอ  จะได้รับความลำบากในภายหลัง

สำนวน

ก้นกระดก

หมายถึง

ว. ลืมตัวเพราะถูกเยินยอ

ความหมาย
บางคนทำทีว่าถูกผีเข้าสิง  คือพวกทรงเจ้าเข้าผี  ทำไมถึงไม่มีคนจับผิดก็ไม่รู้  ดูๆก็น่าขบขันนัก  ถ้าเป็นผีจริงๆมันหลอกก็ช่างผีเถิด  แต่นี่เป็นคนมาหลอกกันเองซึ่งน่ากลัวที่สุด  ฉะนั้นจึงควรแยกแยะให้ดี  อย่าเชื่อในสิ่งที่ตาเห็นเพราะที่เห็นนั้นอาจไม่ใช่ความจริงทั้งหมด

ความหมาย

       จะสร้างสิ่งใดให้สูงก็อย่าให้สูงเกินกว่าที่ฐานจะรับน้ำหนักไว้ได้ เพราะจะทำให้ล้มได้ง่าย  หมายถึงให้รู้จักประมาณตน  อย่าทำอะไรเกินฐานะ  ควรจะเรียนรู้ไว้ให้มากๆ แต่อย่าอวดรู้  คนสามขาหมายถึง  ผู้เฒ่าผู้แก่หรือผู้สูงอายุ  นับว่าเป็นผู้ผ่านโลกมาก่อน  ย่อมมีประสบการณ์มาก ควรที่เราจะต้องไปปรึกษาหารือและสิ่งใดที่ท่านสอนและมีประโยชน์ควรจดจำไว้

สำนวน

แข่งเรือแข่งพายได้  แข่งบุญแข่งวาสนาแข่งไม่ได้

หมายถึง

ก. รู้จักประมาณความสามารถของตน  ไม่อาจเอื้อมเกินตัว

สำนวน

 ไม่ดูเงาหัว

หมายถึง

  ก. ไม่รู้จักประมาณตน

สำนวน

 รู้ไว้ใช่ว่า  ใส่บ่าแบกหาม

หมายถึง

ก. เรียนรู้ไว้ไม่หนักเรี่ยวหนักแรงหรือเสียหายอะไร

สำนวน

 อาบน้ำร้อนมาก่อน

หมายถึง

  ก. เกิดก่อนจึงมีประสบการณ์มากกว่า

ความหมาย

จงเชื่อฟังคำที่ผู้ใหญ่สั่งสอน  อย่าพูดขัดคอผู้อื่น  เพราะจะทำให้เขาไม่พอใจ  ควรรู้จักผ่อนหนักผ่อนเบา  นักเลงเก่าเขาไม่รังแกหรือทำร้ายพวกนักเลงด้วยกัน  

สำนวน

เดินตามหลังผู้ใหญ่หมาไม่กัด

หมายถึง

ก. ประพฤติตามอย่างผู้ใหญ่ย่อมปลอดภัย

สำนวน

 รู้ยาวรู้สั้น

หมายถึง

ก. รู้จักผ่อนสั้นผ่อนยาว

สำนวน

 ผ่อนผันสั้นยาว

 ผ่อนสั้นผ่อนยาว

หมายถึง

ก. ประนีประนอมกัน, อะลุ้มอล่วยกัน

สำนวน

เถรตรง

หมายถึง

ว. ซื่อตรงจนเกินไป, ไม่มีไหวพริบ, ไม่รู้จักผ่อนสั้นผ่อนยาว, ไม่รู้จักผ่อนหนักผ่อนเบา

ความหมาย

เป็นผู้หญิงหม้าย  ย่อมถูกชายพูดจาแทะโลมเหมือนกับถูกข่มเหง เมื่อเกิดไฟไหม้ทรัพย์สินทุกอย่างจะมอดไหม้ไปในกองเพลิง  แม้แต่บ้านก็ไม่มีเหลือ  น่าสงสารกว่าคนที่ทำให้ตนเองจน เช่น จนเพราะเล่นการพนัน  และไม่ควรแสดงอำนาจโอ้อวดทำสิ่งที่ท้าทายบทลงโทษ

ความหมาย

แม้จะมั่นคงดังเสาหินใหญ่สูงแปดศอก  แต่เมื่อถูกผลักบ่อยๆ เข้า เสาหินนั้นก็อาจคลอนแคลนได้  เปรียบเสมือนใจคนย่อมอ่อนไหวไปตามคำพูดของผู้อื่นได้  ฉะนั้นควรฟังหูไว้หู  คิดให้รอบคอบ  ไม่หลงเชื่อคำพูดยุยงโดยง่าย

สำนวน

ฟังหูไว้หู

หมายถึง

       ก. ไม่ควรเชื่อสิ่งที่ได้ยินมาทั้งหมด ให้คิดพิจารณาให้ดีก่อนว่า สิ่งใดควรเชื่อ ไม่ควรเชื่อ

ความหมาย

เมื่อเวลาจะเรียกใคร ใช้ใคร ให้พูดด้วยถ้อยคำไพเราะอ่อนหวาน ซึ่งใครๆ ก็ชอบ  ไม่ควรใช้วาจารุนแรงหรือดุด่าว่ากล่าว  คำว่า ที่ห่างปิดชิดไชให้ทะลุ  หมายถึงให้เลือกปฏิบัติทางสายกลาง  ให้รู้จักเลี่ยง  อย่าพูดอะไรตรงจนเกินไป  เพื่อเป็นการรักษาน้ำใจ  และจงประพฤติตามที่คนส่วนใหญ่เขาทำกัน

สำนวน

พูดดีเป็นศรีแก่ปาก

หมายถึง

น. พูดดีเป็นที่นิยมชมชอบ
ความหมาย

ให้เอาปลาหมอเป็นตัวอย่าง  เมื่อมันถูกปล่อยไว้บนบกก็อุตส่าห์ดิ้นรนกระเสือกกระสนเอาชีวิตรอด  คนเราก็ไม่ควรยอมแพ้กับอุปสรรค ถ้าจะฆ่าควายก็อย่าไปเสียดายพริก  จะรักใครสักคนก็อย่ากลัวถูกเล็บหยิก  หมายถึง  ทำการใหญ่ไม่ควรตระหนี่   

สำนวน

ปลาหมอแถกเหงือก

หมายถึง

ก. กระเสือกกระสนดิ้นรน

สำนวน

ฆ่าความเสียอย่าดายพริก

ฆ่าความเสียดายเกลือ

หมายถึง

ก. ทำการใหญ่ไม่ควรตระหนี่

สำนวน

ทำนาอ้อมกล้า  ทำปลาอ้อมเกลือ

หมายถึง

ก. ทำการสิ่งใดถ้ากลัวหมดเปลืองย่อมไม่ได้ผลสมบูรณ์

ความหมาย

ไม่ใช่เนื้อทำเป็นเนื้อก็เกินไป  หนามเล็กๆตำยังรู้สึกเจ็บ  อันความโลภ บาปหนา ตัณหาให้เย็บไว้  อย่าได้ทำ  สามีภรรยาช่วยกันทำงานเก็บเงินครอบครัวจะเจริญ

สำนวน

ชายหาบหญิงคอน

ผัวหาบเมียคอน

หมายถึง

ช่วยกันทำมาหากินทั้งผัวทั้งเมีย

   

ความหมาย

 ถึงแม้เราจะมีความรู้มาก  รู้เรื่องนั้นๆ จริงก็ให้นิ่งไว้  ไม่เป็นคนอวดรู้  ล้วนมีคนอยากยกย่องสรรเสริญ  และไม่ควรทำอะไรเกินหน้าเกินตาผู้อื่น  อย่าหลงเพลินทำสิ่งที่ไม่ถูกต้อง  เพราะคนเกลียดเราจะมีมากกว่าคนที่รักเรา 

สำนวน

 คมในฝัก

หมายถึง

ว. มีความรู้ความสามารถ  แต่เมื่อยังไม่ถึงเวลาก็ไม่แสดงออกมาให้ปรากฏ

สำนวน

คนรักเท่าผืนหนัง  คนชังเท่าผืนเสื่อ

หมายถึง

น. คนรักมีน้อย  คนชังมีมาก
ความหมาย

หากไม่มียศถาบรรดาศักดิ์เท่าเทียมกับผู้อื่น  จะไปเถียงเขาก็ไม่มีใครรับฟัง  มีปากแต่ไร้ประโยชน์เหมือนเต่าหอย  ถ้าคนในบ้านไม่ดีเป็นใจให้คนนอกเข้ามาทำความเสียหาย  คนอื่นๆ ก็พลอยซ้ำเติมเราได้ง่ายขึ้น  และไม่ควรพูดจาพล่อยๆ 

สำนวน

ผีบ้านไม่ดี  ผีป่าก็พลอย

ผีเรือนไม่ดี  ผีป่าก็พลอย

หมายถึง

 น. คนในบ้านเป็นใจช่วยให้คนนอกบ้านเข้ามาทำความเสียหายได้

สำนวน

ปลาหมอตายเพราะปาก

หมายถึง

น. คนที่พูดพล่อยจนได้รับอันตราย

 ความหมาย

อย่าประมาทการกระทำที่ดูเหมือนจะไม่เป็นพิษเป็นภัย  แม้การเอาไม้ไผ่มาสีกันเบาๆ  ก็อาจทำให้ไฟติดได้  อย่าประมาทสิ่งที่ทรงพลังเช่นช้าง  หากจะต่อสู้หรือต่อกรด้วย  ก็ควรประเมินกำลังของเราว่า  มีกำลังพอ  หรือ  กำลังอ่อนแรง  จะได้เตรียมสู้หรือหนีให้เหมาะแก่สถานการณ์

สำนวน

 เข้าเถื่อนอย่าลืมพร้า

หมายถึง

ก. ให้มีความรอบคอบอย่าประมาท  เช่นเดียวกับเวลาจะเข้าป่าจะต้องหามีดติดตัวไปด้วย

สำนวน

กล้านักมักบิ่น

หมายถึง

ว. กล้าเกินไปมักจะเป็นอันตราย

  ความหมาย

ผู้ที่ล้อเล่นกับงูเห่าซึ่งเป็นสัตว์อันตราย  จะต้องมีความกล้าอย่างมาก  มีความปราดเปรียวว่องไว  ตัดสินใจได้อย่างเด็ดขาดในทันที ควบคุมสถานการณ์ได้  เป็นการเปรียบเทียบงูเห่ากับผู้มีอำนาจ  ผู้ที่จะต่อกรด้วย  ต้องสามารถคุมสถานการณ์  ไม่ให้ตกอยู่ในสถานะที่จะเพลี่ยงพล้ำได้   

ความหมาย

ถ้าเพื่อนฝูงที่ชอบพอกันจะขออะไรกันก็ย่อมได้  แต่ถ้าให้ไปเสียทุกคนก็กลัวว่าจะมีแต่คนขอไปตลอด  พ่อแม่ที่โอบอุ้มทะนุถนอมไว้ กลายเป็นคนจนไม่สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ด้วยตนเอง  เปรียบเสมือนเปรตที่ได้แต่ขอส่วนบุญเขากิน      

ความหมาย

       ถึงจะทำบุญแต่ถ้าไม่คิดดีก็ไม่เป็นผล  หากไม่มีบุญแล้วก็อย่าได้ถือว่าตนดี  สำหรับสามัญชนแล้ว  ความรักกับความชังนั้นย่อมเปลี่ยนแปลงได้เสมอ